DUńCZYCY JUż DAWNO ZAKAZALI, POLACY WCIąż SIę TYM ZAJADAJą
Co kryje się w ulubionym batoniku, chrupiących frytkach albo „miękkim” rogaliku z paczki? Być może coś, co od ponad dekady jest zakazane w Danii, a w Polsce... nadal dostępne bez większych ograniczeń. Chodzi o tłuszcze trans, znane również jako sztuczne tłuszcze, które są jednymi z najbardziej szkodliwych substancji w naszej diecie.
Co to są tłuszcze trans?
Tłuszcze trans, a właściwie izomery trans kwasów tłuszczowych, to szczególny rodzaj tłuszczów nienasyconych, który powstaje podczas przemysłowego utwardzania olejów roślinnych. Proces ten, nazywany uwodornieniem, polega na dodaniu wodoru do olejów, by nadać im półstałą konsystencję – idealną do produkcji margaryny, ciast, kremów i fast foodów.
Tłuszcze trans mogą również naturalnie występować w niewielkich ilościach w produktach pochodzenia zwierzęcego, np. w mleku i mięsie. Jednak to właśnie sztucznie wytwarzane tłuszcze trans w przemyśle spożywczym są głównym zagrożeniem dla zdrowia.
Trans tłuszcze wpływ na zdrowie człowieka
Badania nie pozostawiają złudzeń: tłuszcze trans są bezpośrednio powiązane z chorobami serca, cukrzycą typu 2, stanami zapalnymi, a nawet niektórymi nowotworami.
Już niewielka ilość tłuszczów częściowo utwardzonych w diecie może:
- podnosić poziom „złego” cholesterolu (LDL),
- obniżać „dobry” cholesterol (HDL),
- zwiększać ryzyko miażdżycy, zawału serca i udaru,
- osłabiać odporność,
- wpływać negatywnie na zdrowie psychiczne i rozwój dzieci.
Czy tłuszcze trans powodują raka? Choć nauka nie jest tu jeszcze jednoznaczna, liczne badania sugerują, że długotrwałe spożycie tłuszczów trans może przyczyniać się do rozwoju nowotworów, szczególnie raka piersi i jelita grubego.
Zakaz tłuszczów trans w Danii, a sytuacja w Polsce
Dania była pierwszym krajem na świecie, który zakazał tłuszczów trans już w 2004 roku. Przepisy wprowadziły limity zawartości tłuszczów trans w produktach spożywczych, co znacząco poprawiło zdrowie publiczne i zmniejszyło liczbę zgonów z powodu chorób serca.
Czy tłuszcze trans są legalne w Polsce? Niestety – tak. Co prawda Unia Europejska ustaliła limit (2g tłuszczów trans na 100g tłuszczów w produkcie), ale w Polsce wiele produktów nadal mieści się w tej granicy, mimo że są szkodliwe nawet w minimalnych ilościach.
W jakich produktach są tłuszcze trans?
Jeśli chcesz unikać tłuszczów trans, musisz bardzo uważnie czytać etykiety.
Najczęściej tłuszcze trans spotykamy w produktach takich jak:
- margaryny i masła roślinne,
- fast food, frytki, burgery,
- ciastka, herbatniki, pączki i wypieki z supermarketów,
- chipsy, paluszki, krakersy,
- słodycze z długim terminem przydatności (np. kremy, batoniki),
- gotowe dania w proszku i zupki instant,
- popcorn do mikrofalówki.
Jeśli na etykiecie widzisz składnik: „tłuszcze częściowo utwardzone”, „oleje uwodornione” – to znak, że masz do czynienia z tłuszczami trans.
Wpływ tłuszczów trans na dzieci i młodzież
Szczególnie alarmujące są skutki spożycia tłuszczów trans przez dzieci. Wpływają one na rozwój układu nerwowego, odporność i metabolizm. W wielu krajach szkoły i przedszkola mają zakaz serwowania produktów zawierających tłuszcze trans – u nas wciąż to się zdarza.
Zdrowe zamienniki tłuszczów trans
Nie musisz rezygnować ze smaku, by jeść zdrowo.
Oto kilka zdrowych zamienników tłuszczów trans:
- smalec zwierzęcy
- oliwa z oliwek
- masło klarowane (ghee),
- olej kokosowy nierafinowany (w umiarkowanych ilościach),
- pasty z orzechów i awokado jako alternatywa dla margaryny
Jak rozpoznać tłuszcze trans na etykiecie?
Tłuszcze trans kryją się na etykiecie pod różnymi nazwami:
- „częściowo utwardzony olej roślinny”,
- „częściowo uwodorniony tłuszcz”,
- „hydrogenated fat”,
- lub enigmatyczne „tłuszcze roślinne” bez dokładnego wskazania rodzaju.
Dlaczego musimy mówić o tłuszczach trans?
Trans tłuszcze to ukryty wróg zdrowia, obecny w produktach, które często uznajemy za „codzienne”. Ich długotrwałe spożycie ma bezpośredni wpływ na zdrowie serca, mózgu i całego organizmu. W krajach takich jak Dania, Austria czy Szwajcaria zostały całkowicie zakazane – w Polsce wciąż musimy być bardzo ostrożni i świadomi, co kupujemy.
Tłuszcze trans są zbędne technologicznie, tanie, ale zabójcze. Nie mają miejsca w naszej żywności.
– mówi dr. Steen Stender, duński kardiolog.
2025-06-11T08:19:16Z
